قنات کیش یکی از جاهای دیدنی این جزیره است که در گذشته آب شیرین و قابل شرب ساکنان جزیره را تأمین می‌کرده و ارزش زیادی برای آنها داشته است. در آن دوران احداث قنات (کاریز)، در انحصار ایرانیان بوده است و با توجه به قدمت قنات در ایران می‌توان صاحبان اصلی آن را ایرانیان دانست.
کاریز چیست؟
کاریز واژه فارسی قنات است؛ زمانی که سیستم لوله‌کشی هنوز در دسترس نبود، از کاریز برای هدایت آب‌های زیرزمینی استفاده می‌کردند. قنات کیش با بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت مسئولیت آبرسانی به اهالی جزیره کیش را بر عهده داشت.
این قنات بعد از میدان المپیک جزیره کیش واقع شده و آب شیرین قابل آشامیدن ساکنان جزیره را تأمین می‌کند. شیب زمین در جزیره کیش بسیار کم است و این کار را برای حفر قنات بسیار سخت می‌کند. قنات کیش آن‌قدر ماهرانه ساخته شده که با وجود این مشکل، آب‌های زیرزمینی به خوبی به سطح زمین می‌رسند. این مسئله اثبات می‌کند که ایرانیان از پیشرفته‌ترین روش‌ها برای احداث قنات یا کاریز استفاده می‌کردند.
برای بازدید از این قنات می‌توانید خیلی راحت از طریق سایت تورتوکیش یکی از تورهای کیش را انتخاب کنید و به این جزیره سفر کنید. مخصوصاً در فصل پاییز و زمستان که آب‌وهوای این جزیره در بهترین حالت خود قرار دارد، سفر به کیش می‌تواند بسیار دلچسب باشد. برای سفر ارزان هم می‌توانید از تور لحظه آخری کیش کمک بگیرید.
شهر زیر زمینی کاریز کیش
اما امروز مجموعه شهر زیر زمینی کاریز کیش، با تغییر کاربری به یک شهر زیرزمینی شگفت‌انگیز و یکی از دیدنیهای کیش تبدیل شده است. این مجموعه بیشتر از ۱۰هزار مترمربع وسعت دارد و همه آن را با اسم کاریز کیش می‌شناسند. البته باید این نکته را یادآوری کنیم که کاریز کیش، یک شهر زیر زمینی تاریخی نیست؛ در اصل شبکه‌ای از آب‌های زیرزمینی است که سال‌ها پیش توسط ایرانیان حفر و ساخته شده است. شهر کاریز در عمق ۱۶ متری زیر زمین قرار دارد.
مسیر حرکت آب در کاریز کیش برای بازدیدکنندگان به نمایش گذاشته شده است. از آن‌جایی که برای بازدید از این مکان باید به لایه‌های زیرین زمین بروید، آن را با عنوان شهر زیرزمینی کاریز کیش نامگذاری کرده‌اند. در گذشته همین عبور آب از لایه‌های مختلف خاک باعث تصفیه شدن آن می‌شد و در نهایت هدیه قنات کیش به مردم آب پاک و قابل آشامیدن است. نکته قابل توجه این است که این کاریزها بسیار ماهرانه به دست ایرانیان باستان حفاری شده که با شیبی ملایم در طول ۱۵ کیلومتر حرکت، هم از آب آن برای آبیاری استفاده شده و هم امکان برداشتن آن با چیزی شبیه به دلو نیز فراهم بوده است. پایاب‌ها مکانی پیش‌بینی شده برای فراهم شدن امکان برداشتن آب از کاریز است.
در طول مسیر کاریز کیش، شش پایاب وجود دارد که یکی از آنها در مجموعه شهر زیرزمینی کاریز کیش موجود و قابل مشاهده است. در گذشته دور اهالی بومی‌نشین جزیره کوزه به دوش از این محل آب شرب خود را تأمین می‌کردند. دیواره‌های قنات کیش از نوعی گل رس به نام گل مارن ساخته شده که ارزشمند محسوب می‌شود. گل مارن نوعی گل رس است که در حالت طبیعی نرم و انعطاف‌پذیر بوده و چنانچه در معرض هوا قرار گیرد، خشک و محکم می‌شود. در فضای داخلی قنات کیش برای محافظت از این گل، دیواره‌هایی در مقابل دیوارهای این قنات کشیده شده است. از گل مارن برای درمان دردهای مفصلی، در ساخت آجر و سیمان و کوزه استفاده می‌شود.
قنات کیش با طول پانزده کیلومتر، از منطقه صفین و فرودگاه در دو رشته ساخته شده و در محل فعلی مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش به سه رشته تبدیل می‌شود، از این محل مجددا با تبدیل به یک رشته، به شهر زیرزمینی حریره کیش می‌ریزد. در طول مسیر این قنات‌های قدیمی تعداد زیادی چاه برای برداشت آب وجود دارد که نشان‌دهنده آن است که در این قنات آب هم به صورت ساکن و هم به سمت مظهر قنات جریان و حرکت داشته است. از آب این قنات برای آبیاری فضای سبز و مصرف شرب ساکنین استفاده می‌شد.
قسمت‌های مختلف کاریز کیش
شهر زیرزمینی کاریز کیش در فاز یک خود بخش‌های مختلفی را برای بازدیدکنندگان و گردشگران در نظر گرفته است. در فاز یک غرفه‌های صنایع دستی ایران و جهان، رستوران سنتی و جدید، موزه، سالن آمفی تئاتر، سالن کنفرانس و گالری‌های هنری قرار دارند که بازدید از آنها خالی از لطف نیست. در مسیر ساخت این شهر زیرزمینی اتفاق جالبی رخ داد؛ تعداد بسیار زیادی فسیل جانواران دریایی از سقف مرجانی کاریز کیش کشف شد. آزمایش‌های دقیقی که در دانشگاه مونیخ روی این فسیل‌ها انجام شد، نشان‌دهنده عمر ۱۱۰ تا ۵۵۰ میلیون ساله آن می‌باشد. در حال حاضر طراحان شهر زیرزمینی سقف مرجانی را برای بازدید مردم به‌صورت یک موزه حفظ کرده‌اند.
